KIRGIZİSTAN’IN ÖDÜLLÜ FİLMLERİ
(SOVYET DÖNEMİ)[1]
Kırgız sineması, 1960-1980 yılları arası altın çağını yaşadı dersek yanılmış olmayız. Tölömüş Okeyev, Bolot Şamşiyev, Genadi Bazarov, U. İbragimov, A. Mihalkov-Konçalovski, A. Vidugiris, M. Ubukeyev gibi usta yönetmenler; Kırgız kadınının güzellik ve zerafet abidesi Tattıbübü Tursunbayeva, canlandırdığı karakterlerle hafızalardan silinmeyen Baken Kıdıkeyeva, Camal Seydakmatova, Sabira Kümüşaliyeva, M. Rıskulov, B. Beyşenaliyev, D. Küyükova, A. Cankorozova, beyazperdeye sığmayan efsanevi oyuncu Süymonkul Çokmorov, M. Rıskulov, Sovetbek Cumadılov, Aşır Çokubayev gibi eşsiz sinema emektarları, Kırgız sinemasını ulusal ve uluslararası sinema festivallerinde zirveye taşımış, ödüller almış, adlarını ölümsüzleştirmişlerdir.
- Aytmatov, K. Ömürkulov, E. Borbiyev, M. Bayciyev, M. Gaparov vd. yazar ve senaristlerin yanısıra yönetmenlerK. Kıdıraliyev, M. Turatbekov, N. Borbiyev, M. Musayev, K. Orozaliyev, V. Vilenşkiy gibi yetenekli Kırgız kameramanlarını da burada hiçbir zaman unutmamak gerekir.
Şüphesiz Kırgız sinemasına emek veren daha birçok oyuncu ve rejisör vardır. Özellikle 1990’lı yıllardan sonra Kırgız sinemasında çok başarılı yönetmenler ödüllü filmlere imza atmışlardır. Biz burada 1990’lı yıllara kadarki dönemde Kırgız sinemasının kronolojik istatistiğini Kırgız Ansiklopedisinden çevirerek Türk sinemaseverlerin ilgisine sunmayı uygun gördük.
Kırgız sinemasına dair ayrıntılı bilgi edinmek isteyenlere aşağıdaki kitapları öneriyoruz: 1. M. Тойбаев, Турмуш, Сахна, Мүнөз, «Кыргызстан» басмасы, Фрунзе, 1975, 2. Т. Океев, Канаттуу искусство, «Кыргызстан басмасы», Фрунзе, 1977, 3. Сахнанын жана экрандын жылдыздары, «Кыргызстан» басмасы, Фрунзе, 1978, 4. Бакыт Карагулов, Жол башы, Фрунзе, Кыргызстан, 1982, 5. С. Боконбаев, Мы начинали не с нуля…, Фрунзе, «Адабият», 1989, 6. Т. Дүйшөкеев, Турмуш чындыгы жана экран, Фрунзе, «Адабият», 1989, 7. Данияр Исанов, Тагдыр жана тасма, Бишкек, 2002
KIRGIZ FİLM STÜDYOSU
UZUN METRAJLI FİLMLER
| Yılı | Filmin Adı | Yönetmen | |
| 1955 | САЛТАНАТ
Saltanat |
V. Pronin | |
| 1957 | МОЯ ОШИБКА
Benim Hatam |
İ. Kobızev | |
| 1958 | ДAЛЕКО В ГОРАХ
Uzak Dağlarda |
A. Karpov | |
| 1959 | ЧОЛПОН
Çolpon |
R. Tihomirov | |
| 1959 | ДЕВУШКА С ТЯНЬ-ШАНЯ
Tiyan – Şanlı Kız |
A. Oçkin | |
| 1960 | ТОКТОГУЛ
Toktogul |
V. Nemolayev | |
| 1960
|
ЛЕГЕНДА О ЛЕДЯНОМ СЕРДЦЕ
Buz Kalp Hakkında Efsane |
E.Şengelaya
A. Saharov |
|
| 1961 | ПЕРЕВАЛ
Geçit |
A. Saharov
|
|
| 1962 | ЗНОЙ
Sıcak |
L. Şepitko | Uluslararası Karl Varah Sinema Festivali Birincilik ödülü (Çekoslovakya, 1964), Uluslararası Frankfurt Sinema Festivali büyük ödülü (Almanya, 1965), II. Sovyetler Birliği Sinema Festivali en iyi rejisör ödülü,
B. Şamşiyev ve K. Yusupcanova’ya en iyi yönetmen ödülleri (Leningrad, 1964) |
| 1963 | УЛИЦА КОСМОНАВТОВ
Astronotlar Sokağı |
M. Roşal | |
| 1964 | ДЖУРА
Jura |
A. Bergunker | |
| 1964
|
ТРУДНАЯ ПЕРЕПРАВА
(БЕЛЫЕ ГОРЫ) Zor Geçit |
M. Ubukeyev
|
Orta Asya ve Kazakistan Sinema Festivali Birincilik ödülü (Alma-Ata, 1965)
|
| 1965 | ПЕРВЫЙ УЧИТЕЛЬ
İlk Öğretmen |
A.Mihalkov- Konçalovski | III. Sovyetler Birliği Sinema Festivali “Sovyet Ekranı” Dergisi Özel Ödülü (Kiev, 1966) |
| 1965 | У КАЖДОГО СВОЯ ДОРОГА
Herkesin Kendi Yolu Var |
M. Kovalyov
|
|
| 1966 | САМАЯ ПОСЛУШНАЯ
En Uslu |
B. Abdıldayev
L. Gureviç |
|
| 1966 | НЕБО НАШЕГО ДЕТСТВА
(ПАСТБИЩЕ БАКАЯ) Çocukluğumuzun Gökyüzü
|
T. Okeyev
|
Büyük Dağ Kristali Birincilik Ödülü (Duşanbe, 1968), En iyi yönetmen ödülü (Leningrad, 1968), Uluslararası Frankfurt başarı ödülü (Frankfurt, 1968), Uluslararası Sinema Festivali Altın Alpler ödülü (İtalya, Triest 1969) |
| 1967 | МАТЕРИНСКОЕ ПОЛЕ
Saman Yolu |
G. Bazarov | Orta Asya ve Kazakistan Sinema festivali, G. Bazarov’a başarı ödülü (Frunze, 1968) |
| 1968
|
ВЫСТРЕЛ НА ПЕРЕВАЛЕ КАРАШ
Karaş –Karaş Vakası |
B.Şamşiyev
|
VIII. Orta Asya ve Kazakistan Sinema festivali Dağ Kartalı birincilik ödülü (Alma-Ata 1970), SSSR IV. Sinema Festivali, S. Çokmorov’a en iyi erkek oyuncu ödülü (Minsk 1970) |
| 1969 | ЗАСАДА
Pusu |
G. Bazarov | |
| 1969 | МОЛИТВА
Dua |
G. Bazarov | |
| 1069 | ПАУЗА
Mola |
G. Bazarov | |
| 1970 | УРКУЯ
Urkuya
|
T. Okeyev
|
Uluslararası Sinema festivali (İtalya, 1972) S. Çokmorov’a en iyi erkek oyuncu “Altın Palmiye” ödülü; yönetmen T. Okeyev ve kameraman K. Kıdıraliyev’e Toktogul adlı Kırgız SSSR Devlet ödülü (1971)
|
| 1971
|
АЛЫЕ МАКИ ИССЫК-КУЛЯ
Isık-Göl’ün Kızıl Gelincikleri
|
B. Şamşiyev
|
5. Sovyetler Birliği sinema festivali S. Çokmorov’a en iyi erkek oyuncu ödülü (Tiflis, 1972); Uluslararası Sinema festivali özel ödülü (Fransa, Strasburg 1973)
|
| 1971 | УЛИЦА
Sokak |
G. Bazarov | |
| 1972
|
УСТАРОЙ МЕЛНИЦЫ
Eski Değirmenin Yanında |
U. İbragimov
|
|
| 1973
|
СОВЕРШЕННОЛЕТНИЕ
(СЮДА ПРИЛЕТАЮТ ЛЕБЕДИ) Ergenlik |
Yu. Boretski | |
| ВОДОПАД
Şelale |
Yu. Boretski | 7. Sovyetler Birliği Sinema festivali Ç. Dumanayev’e en iyi ikinci erkek oyuncu ödülü (Bakü, 1974) | |
| ЛЮТЫЙ
Canavar |
T.Okeyev | Uluslararası Sinema festivali “Gümüş Pelikül” ödülü, (Bolivya, 1974) | |
| 1974
|
УЛЫБКА НА КAМНЕ
Taştaki Tebessüm |
U.İbragimov | |
| ЭХО ЛЮБВИ
Aşk Yansıması |
B.Şamşiyev | ||
| 1975 | КРАСНОЕ ЯБЛОКО
Kızıl Elma |
T. Okeyev | 28. Uluslararası Sinema Festivali, Şeref diploması (İsviçre, Lokarno) |
| 1975 | ДОРОГА В КАРА-КИЙИК
Kara – Kiyik Yolu |
U.İbrağimov | |
| 1975
|
КАРГЫШ (ПРОКЛЯТИЕ)
Kargış |
B. Şamşiyev |
|
| 1975 | БЕЛЫЙ ПАРОХОД
Beyaz Gemi |
B. Şamşiyev | IX. Sovyetler Birliği Sinema Festivali Birincilik Ödülü (Frunze, 1976), Altın Alpler Rododendron ödülü (İtalya, Toronto, 1977), C. Aytmatov!a en iyi senarist, B. Şamşiyev’e en iyi yönetmen ve M. Musayev’e en iyi kameraman ödülü (SSSR, 1977) |
| 1976 | ЗЕНИЦА ОКА
Gözbebeği |
G. Bazarov | |
| 1977 | УЛАН
Ulan |
T. Okeyev | 11. Sovyetler Birliği Sinema Festivali, T. Okeyev’e en iyi yönetmen, S. Çokmorov’a en iyi erkek oyuncu ödülü (Erivan 1979) |
| 1978 | ПОЛЕ АЙСУЛУУ
Aysulu’nun Tarlası |
U. İbragimov | |
| КАНЫБЕК
Kanıbek |
G. Bazarov | ||
| СРЕДИ ЛЮДЕЙ
İnsanlar Arasında |
B. Şamşiyev | ||
| 1979
|
РАННЫЕ ЖУРАВЛИ
Erken Gelen Turnalar |
B. Şamşiyev | |
| АМАНАТ (КАК ПИШЕТСЯ СЛОВО «СОЛНЦЕ»
Emanet |
U. İbragimov | ||
| ПРОЦЕСС
Süreç |
C.Soodanbek | ||
| 1980
|
ЗОЛОТАЯ ОСЕНЬ
Altın Güz |
T. Okeyev | |
|
1981 |
МУЖЧИНЫ БЕЗ ЖЕНЩИН
Kadınsız Erkekler |
A.Vidugiris | Uluslararası sinema festivali ‘Gümüş Kılıç’ ödülü (Suriye, Şam 1981) |
KISA METRAJLI FİLMLER
| Yılı | Filmin Adı | Yönetmen | |
| 1970
|
ЭТО НЕ БЕДА
Bu Belâ Değil |
A. Vidugiris
|
IX. Uluslararası kısa metrajlı film festivali şeref diploması, (Polonya, Krakova 1972) |
| 1973
|
БУРМА
Burma |
C. Sodanbek
|
|
| 1975
|
СКАЗ О ЧЕЛОВЕКЕ, КОЛЕСЕ И ЧИНАРЕ
İnsan, Tekerlek ve Çınar Hakkında Efsane |
A.Vidugiris
|
|
| 1976
|
МНЕ НАДО ПОСОВЕТОВАТЬСЯ
Danışmam Gerekiyor |
K. Akmataliyev
|
|
| 1976 | СЫПАЙЧЫ
Sıpayçı
|
T. Razzakov
|
|
| 1977 | СОЛНЕЧНЫЙ ОСТРОВ
Güneşli Ada |
K. Akmataliyev |
“KIRGIZ FİLM” STÜDYOSUNUN ÖDÜLLÜ BEGESEL FİLMLERİ
| Yılı | Filmin Adı | Yönetmen | |
| 1963
|
РАССКАЗ О М. В. ФРУНЗЕ
M.V. Frunze Hikâyesi |
İ. Gerşteyn | II. Sovyetler Birliği Sinema festivali özel ödülü (Leningrad, 1964); Orta Asya ve Kazakistan Sinema festivali, Birincilik diploması (Aşkabat, 1964) |
| 1964 | СМЕНА
Değişim |
İ. Gerşteyn | Orta Asya ve Kazakistan Sinema festivali, Birincilik diploması (Alma – Ata, 1965) |
| КЛЯТВА ГИППОКРАТА
Hipokrat Yemini |
İ. Gorelik | Orta Asya ve Kazakistan Sinema festivali Birincilik diploması (Alma – Ata, 1965) | |
| 1965
|
ЭТО ЛОШАДИ
Bu Atlar |
T. Okeyev | Orta Asya ve Kazakistan Sinema festivali, T.Okeyev’e en iyi yönetmen ödülü (Aşkabat, 1966) |
| 1965 | МАНАСЧИ
Manasçı |
B. Şamşiyev | XII. Uluslararası kısa metrajlı sinema festivali büyük ödülü, (FRG, Oberhavzen, 1966), Orta Asya ve Kazakistan Sinema festivali Birincilik ödülü (Alma – Ata, 1965) |
| 1966 | ЧАБАН
Çoban |
B. Şamşiyev | Orta Asya ve Kazakistan Sinema festivali, (Dağ Bülluru) Birincilik ödülü (Aşkabat, 1966), III. Sovyetler Birliği Sinema festivali diploması, (Lemingrad, 1968) |
| 1967 | ЗАМКИ НА ПЕСКЕ
Kumdaki Saraylar |
A. Vidugiris | III. Uluslararası Çocuk Sinema festivali “Altın Statü” özel ödülü (İran, Tahran 1968); V. Uluslararası Kısa metrajlı film festivali “Vavel’in Altın Ejderhası” büyük ödülü, (Finlandiya, Tamper 1968) |
| 1967 | САД
Bağ |
B. Abdıldayev | Orta Asya ve Kazakistan Sinema festivali, Abdıldayev’e en iyi yönetmen ödülü,. (Frunze, 1968) |
| 1967 | КЫЯЛ
Hayal |
Ş. Apılov | VII. Orta Asya ve Kazakistan Sinema festivali diploması (Frunze, 1968), Uluslararası Sinema festivali şeref diploması, (İtalya, Floransa 1968) |
| 1968 | Вахта
Nizamiye |
A. Vidugiris | VIII. Orta Asya ve Kazakistan Sinema festivali, Birincilik diploması ve “Tulpar” ödülü (Alma – Ata, 1968); 1. Sovyetler Birliği Emekçi Halklar Belgesel film festivali başarı ödülü, (Sverdlovsk, 1970) |
| 1968 | ПАМИР- КРЫША МИРА
Pamir, Dünya Çatısı |
İ. Gerşteyn | Orta Asya ve Kazakistan Sinema festivali en iyi kameraman ve en iyi müzik ödülü, (Alma – Ata, 1969) Başarı belgesi, uluslararası film festivali (İsviçre 1970) Başarı belgesi ve ‘Gümüş Yunus’ ödülü, Uluslararası Film festivali (Tahran,İran 1970) |
| 1969 | ЧИНГИЗ ФЙТМАТОВ
Cengiz Aytmatov |
İ. Gerşteyn | VIII. Orta Asya ve Kazakistan Sinema festivalde iki başarı belgesi, (Alma-Ata, 1969) |
| 1969
|
МУРАС НАСЛЕДИЕ
Miras
|
T. Okeyev
|
IV. Sovyetler Birliği Sinema festivali en iyi yönetmen ödülü (Minsk, 1970); IV. Sovyetler Birliği Sinema festivali en iyi kameraman ödülü, (Minsk, 1970) |
| 1970 | ЛАВА
Lâv |
U. İbragimov | Sinema Kurulu diploması (SSSR,1972) |
| 1971
|
НАРЫНСКИЙ ДНЕВНИК
Narın Günlüğü
|
A. Vidugiris
|
V. Sovyetler Birliği Sinema festivali başarı ödülü, (Tiflis, 1972); III. Uluslararası kısa metrajlı film festivali başarı ödülü ve başarı diploması, (Fransa,Grenobl, 1974) |
| 1972
|
МОСТЫ ДЮЙШЕНА
Düyşön’ün Köprüleri |
G. Degaltsev
|
Krakova “Vavel’in Altın Ejderha” ödülü (Polonya, Krakova 1973) X. Uluslararası kısa metrajlı film festivali başarı ödülü (Polonya, Krakova 1973) |
| 1972 | ПОЧТА
Posta
|
B. Abdıldayev
|
Uluslararası Sinema festivali “Gümüş Güvercin” ödülü (Almanya, Leypsig 1973); Sovyetler Birliği Sinema festivali başarı ödülü (Alma – Ata, 1973) |
| 1974 | СКАЗ ОБ ИСКУССТВЕ
Sanat Hakkında Efsane |
G. Bazarov | VIII. Sovyetler Birliği Sinema festivali, C. Aytmatov’a en iyi senaryo metni ödülü (Kişinev, 1975) |
“KIRGIZTELEFİLM” STÜDYOSUNUN ÖDÜLLÜ FİLMLERİ
| Yılı | Filmin Adı | Yönetmen | Özelliği |
| 1967 | БУДНИ МИЛИЦИИ
Milis İş Günleri |
A. Kasımbekov | Orta Asya ve Kazakistan Sinema festivali diploması, (Kazakistan,1968) |
| 1968
|
АК-МЁЁР
Ak Möör |
M. Ubukeyev | III. Sovyetler Birliği Televizyon Film festivali, İkincilik ödülü, (Leningrad, 1970) |
| 1968 | ДОРОГА В ПАРИЖЕ
Paris’e Giden Yol |
A. Studzinski | Kısa Metrajlı Televizyon Film festivali, İkincilik ödülü, (Almanya, Münih,1970) |
| 1968 | ТАЙНА МЕЛОДИИ
Ezginin Sırrı |
U. Tokombayev | VIII.Orta Asya ve Kazakistan Sinema filmleri, U.Tokombayev’e başarı ve onur ödülü, (Alma – Ata, 1969) |
| 1969 | ЗАОБЛАЧНЫЙ ПАСТУХ
Gerçek Dışı |
R. Baytemirov | I. Sovyetler Birliği Renkli Telefilm festivali Birincilik ödülü, (Moskova, 1969) |
| 1969 | УЧКУН
Uçkun |
V. Furtiçev | Sovyetler Birliği Sinema festivali diploması (Minsk, 1970) |
| 1972 | ОЧКАРИК
Gözlüklü
|
A. Vidugiris
|
VIII. Orta Asya ve Kazakistan telefilm festivali jüri ödülü (Alma – Ata, 1969); V. Sovyetler Birliği çocuk telefilm festivali en iyi “Piyonerskoy zorki (Piyonerlerin Şafağı) ödülü, (Minsk, 1971); IV. Sovyetler Birliği Telefilm festivali jüri diploması, (Taşkent 1973)
Başarı belgesi ve ‘Kırmızı Karanfil’ ödülü V.İ. Lenin Piyonerler Birliği ödülü (1975) |
| 1977 | ПОВЕСТЬО МОЁМ ГОРОДЕ
Şehir Hakkında Hikaye |
U. Dayirbekov | VII. Sovyetler Birliği Telefilm festivali başarı diploması (1977) |
| 1979 | ЯКИ РОЖДАЮШСЯ НА СНЕГУ
Yaklar Kar Üzerinde Doğar |
Ye. Kotlov | VIII. Sovyetler Birliği Telefilm festivali jüri ödülü, Azeri SSSR,. Film Kurulu Diploması, (Bakü, 1979)
|
[1] Bkz. Киргизская ССР, К. Ашимов, Фрунзе-1982, 411-415-с.