KIRGIZ TİYATROSU[1]
Tarih boyunca Kırgız insanı, tiyatro sanatının unsurlarıyla kendilerine özgü zengin bir sanat dünyası oluşturmuştur.
Ozanlar, usta hatip, komedyen, halk şarkıcıları ve destancıların icralarına gösterişli mimikler, jestler eşlik eder. Örneğin bir Manasçı, Manas söylerken adeta bir tiyatro aktörünü andırır, destanın içeriğini anlatırken genellikle destandaki kahramanın rolünü üstlenir. Tiyatrodan kesitler, en çok düğünlerde kendini gösterir.
Sağdıç (küyöö coldoş) keskin zeka ve hazır cevaplılığıyla, konukların dikkatini çekmesi ve oynanan oyunlarda yeteneğini göstermesi gerekir. Geleneksel bayram, ziyafet (toy), ölüm törenlerine (aş) binlerce insan toplanır, oynanacak oyun, yarışma ve atışmalara önceden hazırlık yapılmaz tamamıyla doğaçlama oynanır. Dolayısıyla oyuna ya da atışmaya katılanlardan zeka kıvraklığı, hazır cevaplılık gibi yeteneklerinin sergilenmesi beklenir. İzleyiciler, ozanların ve komedyenlerin sunduğu güncel hicvlerin içeriğini hatırında tutmaya çalışırlar, duyup öğrendiklerini kulaktan kulağa halk arasına yayarlar. Bu yönüyle halkın gelenek görenekleri sözlü anlatımda yaşatılmaya çalışılmıştır.
Kırgızistan’ın değişik şehirlerinde (Pişpek, Oş, Tokmak, Kızıl-Kıya) askeri ve sivil yerleşim bölgeleri sayesinde Rusça oyunlar sahnelenmiş, ilk amatör tiyatro grubu oluşturulmuştur. Bu Kırgızistan’da tiyatro adına yapılan ilk çalışmalardır.
I. Dünya Savaşından sonra 1918 yılında Pişpek’te A. N. Ostrovski’nin “Kalabalık Yerde” adlı piyesi sahnelenir ve “Özgürlük” adıyla Müzik-Tiyatro kulübü kurulur. Komünist kulübüne bağlı olarak bir tiyatro daha faaliyete başlar. Kulüplerin repertuvarlarında yerli yazarların piyesleri yer almaktadır: E. Volnıy’ın “İki Dünya”, G. İ. Şvets-Bazarıy’ın “Kömün Çarlığında” piyesleri 1919-20 yıllarında amatör tiyatro ekipleri tarafından Kırgızistan’ın her yerinde sahnelenmeye başlar. O yıllar tiyatro aynı zamanda resmi ideolojinin propaganda aracı olarak kullanılmıştır. 1919 yılında Oş-Özbek Müzik-Dram Tiyatrosu kurulur. 1920 Şubat’ta Prjevalski yakınlarındaki Çolpon köyünde zengin bey ve fakirler arasındaki mücadeleyi anlatan öğretmen O. Lepesov’un “Bolkobay” adlı tek perdelik nazım tarzındaki piyesi sahneye konulur. Türkistan Muhtar Cumhuriyetinin önemli kültür merkezlerinde olan Prjevalski’de de birçok temsil sahnelenmiştir. Bu tür oyunları sahneleyen ve organizasyonunu gerçekleştiren genelde yerli öğretmenler ve Almatı’dan, Taşkent’ten tatile gelen öğrencilerdir. K. Tınıstanov’un “Alımkul”, B. Kalpakov’un “Eskiden Kalan Eserler” (Zekugen kaman uzuyen”) adlı eserleri, eski ağalık ve derebeylik sistemini konu alan eserlerdir.
Piyesler genellikle birkaç provadan sonra sahnelenirdi. Dekor için genellikle ev eşyaları, çadırlar kullanılır, kadın rollerini de genellikle erkekler oynardı. Çoğunlukla temsillerden sonra halk şarkıcıları, müzisyen ve destancıların iştirak ettiği konserler düzenlenirdi.
1921 yılının ortalarında Pişpek şehir merkezinin halkı aydınlatma bölümüne bağlı sanat bölümü, Kırgız tiyatro grubunu oluşturmaya başlar. Burada en büyük sıkıntı, profesyonel kadroların ve millî dramaturjinin olmaması idi. 1924 Ekim’de Kara Kırgız Muhtar Bölgesi ilan edildikten sonra Pişpek’te 1925’te Kırgız Pedegoji Yüksek Okulunda tiyatro kursları açılır. Buradaki tiyatro etkinliklerine besteci A. Maldıbayev, dram yazarları K. Cantöşev, R. Şükürbekov, K. Malikov, daha sonra Kırgız profesyonel tiyatrosunun gelişmesinde önemli rol oynayacak olan aktrisler A. Kuttubayeva, S. Kümüşaliyeva katılır.
11 Ekim 1926’da Kırgız Bölge Komitesi Yüksek Komunist Partisi propaganda bölümü, tiyatrocuları hazırlamak için (önce altı aylık, sonra üç yıllık eğitim) millî stüdyoyu eğitim öğretim merkezi haline getirmenin yanısıra müstakil bir tiyatro ekibi kurarak daha işlevsel hale getirirler. Katılanların çoğunluğu belirli bir süre sonra profesyonel tiyatro grupları grubuna girer ve bu sayede ünlü aktörlerin yer aldığı tiyatro etkinliklerinin merkezi haline dönüşür. Bu değerli tiyatro insanları da şunlardır: A. Kuttubayev, O. Gtikaşkayev, S. Sabayev, A. Aybaşev, K. Aybaşeva, Ş. Tümönbayev, C. Cundubayev, O. Sarbagışev, K. Eşimbekov, A. Botaliyev vd.
İlk temsiller müzik janrlarına çok yakındı. Stüdyonun oyuncuları, konuşma ve diksiyon çalışmalarının yanısıra makyajı, solo ve iki sesli şarkı söylemeyi, dansı öğrenirlerdi.
Kırgız müziğinin eserlerini icra eden Rus Halk çalgı orkestrası kurulur. Kadınların uğradıkları haksızlığı konu alan M. Tokobayev’in (1928) “Talihsiz Kakey” adlı oyun, ilk Kırgız dramı olarak kabul edilir. 1929’da genç insanların mutluluk uğruna mücadeleleri ve sosyal dram konusunun işlendiği K. Cantöşev’in “Karaçaç” piyesi sahneye konulur. Kardeş edebiyatlarından çevrilen oyunlar da bu arada sahne almıştır (Kazak yazarı M. Awezov’un “Baybiçe-Tokol”). Kırgız Tiyatrosunun gelişmesinde N. V. Gogol’un “Müfettiş”i (1929) ve A. N. Ostrovski’nin “Meteliğe Kurşun Atıyorduk, Birden Altın” (1930) vd. Rus klasik eserlerinin rolü büyüktür. Tiyatro oyuncuları, oyunun prova ve sahneleme sürecinde profesyonel oyunculuğun gerektirdiği özellik ve nitelikleri de bu arada öğreniyorlardı.
7 Kasım 1930’da stüdyonun gayretleriyle Kırgız Devlet Tiyatrosu kurulur. Kırgız halkının 1916’daki isyanını konu alan K. Cantöşev’in “Alım ve Mariya” adlı oyunuyla ilk perdelerini açar. Tiyatro, cumhuriyetin toplumsal ve siyasî hayatına faal bir şekilde etki etmeye başlar, sık sık köy ekonomisini kollektifleştirme, sınıf düşmanlarına karşı mücadele konularını ele alır. Repertuvarına Rus Sovyet dram piyesleri de dahil olur ama olaylar Kırgızistan’da geçer (E. Yanovski’nin “Öfke”, L. Mizandrontsev’in ve L.Tsinovski’nin “Erkek Domuz” adlı -yeni adı “Toburçak”, müzikal komedi).
Kırgız tiyatrosunda Kırgız halkının tarihinde yaşadığı toplumsal acı ve sıkıntılar, “Akademi Akşamları” adıyla 1932‘de sahnelenen temsillerde kendini gösterir. Bu dönemin en iyi çalışmaları arasında D. Furmanov’un “İsyan”, R. Şükürbekov’un “Mezarlar Arasında” A. Kuttubayev’in “Kolhoz Düşmanları”nı görebilmek mümkündür. 1934’te halk müziğinin kullanıldığı C. Turusbekov’un ‘Ecel Yerine’ (“Acal Orduna”) adlı ilk millî müzikal dramın sahnelenmesi büyük yankı uyandırır. Temsil, Kırgız halkının hayatındaki trajik olayları yansıtır.
Cumhuriyet tiyatrosunun gelişme gösterdiği dönem, 1935 yılından itibaren yükselişe geçtiği dönemdir. Sovyetlerin IV. Kırgız Konrgresinde Kırgızistan’da tiyatroculuğu yaygınlaştırma ve halka yayma amacıyla Halkı Aydınlatma Komitesi’nin teklif ve önerileri değerlendirilir. Bunun neticesinde Cumhuriyetin millî tiyatrosunun gelişmesi ve yaygınlaştırılmasına yönelik oyuncu ve yönetici kadrolarının profesyonel niteliğini geliştirmeye yönelik ivedi kararlar alınır. Aynı zamanda Frunze’de A. V. Lunaçarski adında GİTİS’in Sanat ve oyuncu akademisi mezunlarından merkezi Rus tiyatrosu (o zamana kadar her dönem mevsimlik yeni gruplar çalışırdı) oluşur. Tiyatro N. K. Krupskaya adını alır. 1935 sonbaharında GİTİS’te V. A. Orlov’un yönetimi altında Kırgız tiyatrosu kurulur. Bu arada O. Cetikaşkayev ve A. Kuttubayev gibi değerli oyuncular rejisörlük ve yönetmenlik basamaklarına ilk adımlarını atarlar.
Kırgız ve Rus tiyatrolarının ortak çalışmaları, tiyatro ve sanat dünyasının Rus tiyatro kültürünün yanısıra gerçekçi oyunun yöntemlerini bütün yönleriyle algılaması ve benimsemesine katkı sağlar. 1935-36 tiyatro mevsiminde K. Cantöşev’in “Karaçaç” piyesinin yeniden sahnelenmesi, Kırgız kollektifinin sanat açısından önemli bir yükselişine işarettir. Tiyatro N. V. Gogol’un “Müfettiş” adlı komedisini yeniden sahneler ve ardından da R. Şükürbekov’un “Capalak Catpasov” adlı komedisini sahneye koyar.
1936 yılı yazında Dram Tiyatro, Kırgızistan Yüksek Komünist Partisi bölge komitesinin 7 Ekim 1936’da “Kırgız Devlet Tiyatrosu’nun gelecek Plan programına dair” kararına uyarak müzikal tiyatro adı altında yeniden düzenlenir. Müzisyen grubuna genç solistler A. Botaliyev, K. Eşimbekov, A. Kuttubayeva, A. Maldıbayev dahil edilir. Genç şarkıcı S. Kiyizbayeva’nın zengin vokal yeteneğini ortaya çıkaran cumhuriyet gösterileri yapılır. Vokale dair eğitim-öğretim çalışmaları başlatılır. Moskova’dan Kırgız profesyonel müzik sanatının oluşmasında ve gelişmesinde büyük katkıda bulunacak olan tecrübeli pedagog-vokalistler, besteciler V. A. Vlasov, V. G. Fere, koro şefi V. V. Tselikovski, tiyatro ressamı Ya. Z. Ştoffer, balet mayster N. S. Holfin ve diğer sanatçılar davet edilir.
1930’lu yıllarda birçok edebiyatçı drama yönelir. Şairler K. Malikov, C. Bökönbayev, C. Turusbekov’un katkıları ile ilk millî opera “Ayçürök”ün liberettosu yazılır. C. Bökönbayev “Altın Kız” adlı müzikal dramı yaratır. Bu eserler “Ecel Yerine” adlı eserle Moskova’da geçen Kırgız Sanatı On günlüğü programına girer. “Ecel Yerine” adlı müzikal dram biçim bakımından operaya yakındır. (Besteciler: V. A. Ulasov, A. Maldıbayev, V. G. Fere, Yönetmen: A. Kuttubayev, Rejisör: V. Ya Vasilyev, Dekor ressamı: Ya. Ştoffer, Oyuncular: İskender rolünde A. Botaliyev, Zulayka rolünde A. Kuttubayeva).
Kırgızistan Sosyalist Cumhuriyetinin kuruluşunu konu alan, V. A. Vlasov’un ve V. G. Fere’nin bestelediği “Altın Kız” dramı 1937’de sahneye konulur (Yönetmen: O. Cetikaşkayeva, Rejisörler: V.Ya Vasilyev ve G. N. Dmitriyev, Ressam: G. Aytiyev). “Manas” destanının motifleri üzerine yaratılan V. A. Vlasov’un, A. Maldıbayev’in ve V. G. Fere’nin “Ayçürök” operasının sahnelenmesi (Rejisör: A. Kuttubayev; Ayçürök: S. Kiyizbayeva, Külçoro: A. Maldıbayev, Kalıyman: A. Kuttubayeva, 1939) Millî Kırgız Operasının doğuşunun habercisidir.
Moskova’da geçen Kırgız Sanatının ilk on günü, (1939) Sovyet iktidarı yıllarında cumhuriyetin kültür etkinliklerinin ülke dışında tanıtıldığı ilk ciddi ve önemli etkinliklerden biridir. “Ayçürök” operası, “Ecel Yerine” ve “Altın Kız” müzikal dramları hariç Kırgız Devlet Filarmonisi’ (1936) büyük konser programlarını sunar. Tiyatro ve müzik sanatı alanındaki büyük başarılarından dolayı Kırgızistan’ın 70’den fazla sanatçısı, SSCB nişan ve madalyalarıyla ödüllendirilir. Cumhuriyetin 1935-36’lı yılları tiyatro sezonunda Kırgız gençlerinin tiyatrosu oluşur. Organizatör ve ilk müdür, aktör ve rejisör O. Sarbayışev’dir. Tiyatro, ekmek fabrikası kulübüne bağlı amatör sanatçı derneğinin katılımcılarından oluşmaktadır. İlk aktörler arasında B. Kıdıkeyeva, D. Küyükova, S. Camanov vd. bulunmaktadır. Sahneledikleri temsiller şunlardır: N. V. Gogol’un “Evlilik” Lope de Vega’nın “Koyun Pınarı”, J. B. Mollier’in “Jorj Danden”, M. Tokobayev’in “Talihsiz Kakey”, K. Malikov’un “Külüypa”, L. V. Vepitski’nin “Skeb’in Oğlu”, A. Yakovlev’in “Pavlik Morozov”, K. Cantöşev’in “Küçük Kahraman” adlı eserleri Gençlik Tiyatrosu’nun (GST) en iyi temsilleri olan K. Eşmambetov’un “Sarıncı-Bököy” ve O. Sarbagışev’in “Kökül” adlı eserleri, millî destandan esinlenerek sahnelenir.
1930’lu yıllarda bölgesel kolhoz tiyatroları kendini göstermeye başlar. 1934’te Özgön, 1937’de Ketmen-Töbö, Karakol ve Cumgal’da, 1938’de Narın’da Kırgız Tiyatrosu açılır. 30’lu yılların ikinci yarısında cumhuriyette dört bölge tiyatrosu: Karakol (Isık-Köl), Calal-Abad, Tyan-Şan (Narın), Oş ve on bir kolhoz tiyatrosu: Özgön, Cumgal, Isık-Köl (Baysorun köyü), Çüy, Tokmak, Ketmen-Töbö, Kızıl-Kıya, Lenin, Stalin, Kalinin ve Kirov; Kırgız tiyatro dünyasının perdelerini açar. Yönetmenlerin ve rejisörlerin arasında A. Cankorozova (Özgön), A. Kobegenov (Cumgal, Narın), D. Koyçumanov (Prjevalsk) vd. yer almaktadır. Amatör sanatçıların emekleriyle ortaya çıkan bölge ve kolhoz tiyatroları cumhuriyetin en uzak dağlık bölgelerinde bile temsil ve konserler verir. Onların repertuvarında C. Bökönbayev’in “Toktogul”, K. Cantöşev’in “Dardaş”, N. V. Gogol’un “Evlilik”, A. S. Puşkin’in “Taş Misafir” adlı eserleri yer almaktadır. 1939’da Frunze’de kolhoz tiyatrolarının cumhuriyet festivali yapılır. Cumgal (A. Kobegenov’un sahnelediği K. Cantöşev’in “Dardaş” piyesi) ve Prjevalski (D. Koyçumanov’un sahnelediği C. Bökönbayev’in “Toktogul”) oyunları şeref diploması ile ödüllendirilir. “Toktogul”, Prjevalski ve Cumgal tiyatrolarının en iyi aktörlerinin katılımı ile Moskova’da Sovyetler Birliği kolhoz tiyatroları festivalinde sahnelenir. 1940’ta Kırgız müzik tiyatrosunun sahnesinde V. A. Vlasov’un ve V. G. Fere’nin (Libretto K. Eşmambetov’a ait) “Anar” adlı ilk millî balesi sahnelenir. Kırgız balesinin temelini atan temsilde A.Ya. Vaganova adlı Leningrad Dans Sanatları Yüksek Okulunun ilk Kırgız mezunları oyunculuk, sahne ve dans yeteneklerini sergilerler. Ulu Vatan Savaşı’nın başından itibaren birçok artist cepheye gider. Bundan dolayı Genç Yetenekler Tiyatrosu (GST) da kapanır. Geride kalan grupun ve GİTİS’in ilk mezunlarının öncülük ettiği 1941 Temmuzunda Kırgız Dram Tiyatrosu kurulur. Kollektifin ilk yönetmenleri GİTİS’in rejisörlük fakültesi mezunu A. Aydarkulov ve Genç Yetenekler tiyatrosu rejisörü O. Sarbagışev’dir. Repertuvarlarında öğrenim dönemlerinde stüdyocuların hazırladığı W. Şhakespeare’in “Kral Lear”, A. N. Ostrovski’nin “Yoksulluk Ayıp Değil” eserleri bulunur. Sezonun ilk oyunlarında A. Tokombayev’in “And”, R. Şükürbekov’un “Öç” (“Kek”), K. M. Simonov’un “Rus insanları” adlı eserleri, halk destanları esasında, özellikle Ulu Vatan Savaşı yıllarında ülkemizin bütün halklarına yakın olan geçmişin kahramanlık, yurtseverlik duygularını yansıtan K. Cantöşev’in “Kurmanbek” ve A. Kuttubayev’in “Canıl” adlı piyesleri gösterilir. Kurmanbek’in ve Canıl’ın epik tiplerini N. Kıtayev ve D. Küyükova yeniden yaratırlar. M. Rıskulov, Teyitbek’in rolünde (“Kurmanbek”) insanın ruhî dünyasını yok eden ihaneti keskin bir şekilde açığa çıkarmaktadır. Savaş yıllarında Kırgız Dram Tiyatrosunda klasik dramaturjinin eserleri sahnelenir: W. Şhakespeare’in “On İkinci Gece” (Yönetmen: O. Sarbagışev), N. V. Gogol’un “Müfettiş” (yeni sahne redaksiyonu, Yönetmen: A. A. Svistunov) bu oyunlar aynı zamanda birçok oyuncunun profesyonel yön ve yeteneğini ortaya çıkardığı için bir ekol haline de gelir: M. Rıskulov-(sir Tobi, Gorodniçiy), Ş. Tümönbayev (Malvolio, Hlestakov), S. Kümüşaliyeva (Mariya) vd. Bu dönemde N. K. Krupskaya adında Rus Dram Tiyatrosu’nun kollektifi aralıksız çalışır. Rus ve Kırgız Dram kollektiflerinin birbirlerine sanatsal destekleri, sahne kültürünün üst düzeye çıkmasına katkı sağlar. Rus tiyatrosunda K. M. Simonov’un “Rus İnsanları” ve “Bizim Şehirli Delikanlı”, L. M. Leonov’un “Salgın”, B. A. Lavrenev’in “Denizdekiler İçin”, V. A. Solovyev’in “Feldmareşal Kutuzov” adlı oyunları sahnelenir. Savaş yıllarında bazı kolhoz tiyatroları aktörlerin cepheye gitmesinden dolayı kapansa da diğerleri bölge tiyatroları olarak etkinliklerine devam eder. Isık-Köl, Narın, Özgön Calal-Abad. 1941-42 sezonunda bölge tiyatrolarında temsil şekline sokularak “Harb Konseri” ile açılır. Savaş hakkında tek perdeli piyesler oynanır: K. Cantöşev’in “Köböş’ün İnatçılığı” ve “Kim Nasıl Davrandı”, A. Tokombayev’in “Orman Sahipleri”, K. Eşmambetov’un “Kara Duman”i bunlardan birkaçıdır.
1947’de müzik tiyatrosu, opera ve bale tiyatrosu adını alır. 1944’te M. R. Rauhverger’in “Çolpon” adlı balesinin sahnelenmesi (Libretto O. Sarbagışev ve L. Kramarevski’ye ait) gerçekleşir. Liberettonun konusu, aydınlık yarınların karanlık güçlerle olan mücadelesini anlatan bir halk masalıdır. Çolpon karakterini B. Beyşenaliyeva icra eder. Balede N. Tugelov, Ç. Camanova, G. Urazbayev, yöneten baletmaysterler: N. S. Holtin ve L. Kramarevski, ressam: V. Ştofferdir. Savaş yıllarında J. Verdi’nin “Traviata”, J. Bize’nin “Karmen”, P. İ. Çaykovski’nin “Maça Kızı” adlı operaları, A. K. Glazunov’un “Raymonda”, P. İ. Çaykovski’nin “Kuğu Gölü”, R. M. Glier’in “Kırmızı Çiçek” B. V. Asafyev’in “Bahçe Sarayın (Fıskıyeli) Havuzu” adlı baleleri sahneye konulur. Millî operalardan V. A. Vlasov’un, A. Maldıbayev’in, V. G. Ferse’nin (liberetto A. Kuttubayev ve K. Malikov’a ait), “Halkın Mutluluğu İçin” M. R. Rauhverger’in “Kökül”, müzikal komedileri, A. Maldıbayev’in, M. Abdrayev’in, A. Tuleyev’in, A. Amanbayev’in (liberetto K. Cantöşev’e ait) “Kim Nasıl Davrandı”, baleden V. A. Vlasov’un, V. G. Fere’nin (libretto K. Cantöşev’e ait) “Selkinçek (Salıncak)” sahnelenir. Bir de P. İ. Çaykovski’nin “Evgeniy Onegin”, U. Gadjibekov’un “Arşin Malalan”, A. Kreyn’in “Laurensiya”, E. G. Brusilovski’nin “Kız-Cibek” adlı eserleri sahnelenir. Kırgızistan tiyatro sanat grupları genç yetenekli kadrolarla tamamlanır (ressam: A. V. Arefyev, orkestra şefi: R. G. Mironoviç, besteciler S. N. Ryauzov, S. L. Germanov, orkestra şefi: A. Cumahmatov, koro şefi: S.Yusupov.)
Cephede 2500 konser veren, Kırgız oyuncu ve sanatçı grubundan oluşan cumhuriyetin halk artistleri A. Usenbayev, M. Bayetov, A. Botaliyev, A. Kuttubayeva, S. Kiyizbayeva, M. Ömürkanova, besteciler V. A. Vlasov, V. G. Fere tiyatro ve sanat dünyasında üstün gayret ve çalışma gösterirler.
Savaş sonrası yıllarda cumhuriyetin tiyatroları arasında karşılıklı ilişkiler yoğunlaşır, çağdaş konular üzerine piyesler daha çok sahnelenmeye başlar. Buna çoğunlukla Yüksek Komünist Partisi Merkez Komitesinin 26 Ağustos 1946’da “Dram Tiyatrolarının repertuvarını zenginleştirme ve geliştirme çalışmalarına dair” alınan kararı damgasını vurur. Kırgızistan’ın tiyatroları faal bir şekilde Sovyet yazarların piyeslerini sahnelemeye başlar: N. F. Pogodin’in “Dünyanın Yaradılışı”, K. M. Simonov’un “Rus Sorusu”, L. D. ve P. L. Turun “Ara Sokaktaki Konak”, A. A. Fadeyev’in “Yeni Massa Nesil”, A. E. Korneyçuk’un “Kartopu Dumanı”. Cumhuriyette millî dramaturjinin fikir ve sanatça seviyesini yükseltmek amacıyla en iyi tiyatro oyun yarışmaları düzenlenir. 1947 ve 1950 yıllarındaki bu yarışma sonuçların göre A. A. Svistunov’un ve R. Şükürbekov’un “Kahraman Yolu”, K. Bektenov’un Aydın Yol”, K. Cantöşev’in “Aynı Evde” oyunları, en iyi piyesler olarak Kırgız tiyatro tarihinde yerini alır.
Kırgız dramaturjisi yeni bir dönemde emekçi sınıf ve cumhuriyetin Sovyet aydınlarının hayatını yansıtan T. Abdumamunov’un piyeslerini sahnelemeye başlar. Onun ilk piyesi “Kumlu Plâto” Kırgızistan’da petrol arayan jeologların özverili çalışmalarını anlatır; “Çağdaşlar” iki komşu fabrikanın Sosyalist yarışmasını, “Kurman” dağlı bölgelerdeki doktorların ve hemşirelerin hayatını konu alır. 40’lı yılların sonu, 50’li yılların başlarında, Kırgız dram tiyatrosu dünya ve Rus klasiklerinin eserlerini sahneler. En iyi temsillerin arasında W. Şhakespeare’in “Othellosu, A. N. Ostrovski’nin “Çeyizsiz Kız” (yönetmen: A. A. Svistunov, 1952) N. F. Pogodin’in “Silahlı İnsan” piyesini sahneye koyar. V. İ. Lenin’in rolünü cumhuriyet halk artisti A. Botaliyev oynar. Aynı zamanlarda rejisör İ. G. Borov M. Gorki’nin “Egor Bulaçov ve Diğerleri” adlı piyesini sahneler. Bu temsillerin başarıları tiyatro sahne kültürünün yükselişini, kollektifin zor sanatsal sorunları çözebilme yeteneğini gösterir. 1950’li yıllarda yeni farklı konuları ele alan piyesler ortaya çıkar, bunlara T. Abdımomunov’un “Dar Geçit” adlı mizah ve hicvin de yer aldığı komedisini de dahil etmek gerekir. Çağdaş tipler Ş. Beyşenaliyev’in “Yuvadan Uçanlar”, K. Cantöşev’in “Kanıbek, K. Malikov’un, “Kalp Heyecanlanır”, T. Abdumomunov’un “Atabek’in Kız” adlı piyeslerinde canlandırılmıştır. Kardeş halkların sahne kültürü ile karşılıklı ilişkiler daha da kuvvetlenir: A. Rahmanov’un “Yürek Sırları”, K. K. Krapiva’nın “Kim Son Güler”, B. A. Lavrenyev’in “Çatlama”, V. M. Kirşon’un “Güzel Malita” piyesleri sahneye konulur. Temsillerde baş rolleri A. N. Ostrovski adında Taşkent tiyatro ve sanat enstitütünün ve A. V. Lunaçarski adındaki GİTİS’in mezunları oynar. Cumhuriyetin tiyatro hayatında fakir çiftçilerin sınıf şuurunun uyanması ve bilinçli bir şekilde eylemiyle ilgili T. Abdumomunov’un “Aşırbay” adlı (1957, rejisör: İ. G. Borov) devrimci dramı sahnelenir. 70’li yıllarda bir piyes yeniden düzenlenerek Kırgız Devlet Dram Tiyatrosunda, Narın ve Oş Özbek Müzik Dram Tiyatrolarında sahnelenir. 50’li yıllarda tiyatronun baş aktörlerinin arasında SSCB Halk Artistleri M. Rıskulov, B. Kıdıkeyeva, D. Küyükova, Cumhuriyet Halk Artistleri A. Botaliyev, S. Kümüşaliyeva, S. Camanov, A. Kobegenov, A. Aybaşev, N. Kıtayev, Ş. Tümönbayev, S. Balkıbekova yer almaktadır. Sahne sanatının gelişmesinde en eski tiyatroculardan biri ressam A. M. Toropov’un katkılarını da bu arada unutmamak gerekir.
Savaş sonrası Kırgızistan’ın bölge tiyatroları güçlenir, yeni oyuncu kadrosu, müzik, kareografi, dekor vb. alanlardaki ekipmanların destek ve yardımlarıyla gücüne güç katar. Bütün bu çalışmalar meyvesini vermeye başlar. Sanat yönetmenleri olarak GİTİS’in Kırgız stüdyosunun mezunları K. Tülöbayev Isık-Köl tiyatrosuna (1948’de Narın tiyatrosuyla birleşir), K. Saskeyev Calal-Abad tiyatrosuna tayin edilir. Bölge tiyatrolarının sahnelerinde K. Simonov’un “Rus Sorusu” (Isık-Köl tiyatrosu), P. A. Pavlenko’nun “Mutluluk” (Özgön Tiyatrosu) adlı piyesleri sahnelenmeye başlar. Bölge tiyatrolarının üstün başarıları ve profesyonel anlamda büyük mesafe kaydetmesinin ardından klasik dramlar ardardına sahnelenir: J. B. Molier’in “Jorj Danden” (Özgön), K. Goldoni’nin “İki Beyefendinin Hizmetçisi” ve A. N. Ostrovski’nin “Çeyizsiz Kız” (Isık-Köl) Yerli tiyatroların sahnelerinde millî dramaturji den T. Abdumomunov’un “Borbaş”, “Kumlu Plâto”, “Çağdaş”, K. Bektenov’un “Bolluk (Bereket) Vadisi”, K. Cantöşev’in “Kurmanbek” vd. oyunlar izleyicileriyle buluşur ve büyük takdir toplar.
1947-48’de Cumhuriyet kukla tiyatrosuna (1938) bağlı Kırgız kukla tiyatrosu oluşturulur. Organizatör ve yönetmeni V. A. Şvembergerdir. K. Eşmambetov’un “Beyaz Arkar”, V. A. Şvemberger”in “Mavi Aladoğan”, K. Cantöşev’in “Ançar ve Ak Buun”, A. Kobegenov’un “Esir Kanış”, C. Sadıkov’un “Er Töştük”, K. Bektenov’un “Kuyruçuk’un Kahkahası”, N. Gernet’in “Aladdin’in Sihirli Lambası” adlı temsilleri sahnelenir (rejisörler: K. Saskeyev, V. F. Tkaçenko, A. İ. Kulakova; ressamlar: İ. A. Beleviç, S. F. Mohov, T. P. Nekrasova, aktörler: K. Algocoyeva, A. Usoltseva, T. T. Starjinskaya, E. Polotskaya, N. Samorodov, K. Sıdıgaliyev, N. Boşkoyeva).
40’lı yılların sonu 50’li yılların başlarında cumhuriyette opera ve bale sanatı gün geçitkçe emin adımlarla zirveye doğru yol alır. Kolhoz kuruluşunu konu alan V. A. Vlasov’un, A. Maldibayev’in, V. G. Fere’nin “Isık-Köl’ün Kıyılarında” (1951, yönetmen: S. Malyavin, rejisörler: A. Kuttubayev ve V. Ya. Vasilyev, orkestra şefi: A. Cumahmatov, koro şefi: S. Yusupov) adlı operanın sahnelenmesi gerçekleşir. A. Amanbayev ve S. L. Germanov’un “Aydar ve Ayşa” (liberetto U. Abdukaimov’a ait) operası halkın zengin zalimlere karşı mücadelesini anlatır. Operada halk şarkıları ve ezgileri kullanılır. M. Abdırayev’in “Genç Kalpler”inde (libretto N. Baytemirov’a ait) partinin çağrısıyla kanal inşaatına gelen kolhoz gençlerinin hayatı ele alınır. 1956’da ulu Kırgız ozanı Toktogul Satılganov hakkında A. Maldıbayev ve M. Abdrayev’in “Toktogul” operası (libretto C. Bökönbayev’e ve K. Malikov’a ait) sahneye konulur. Toktogul’un hayatını, besteciler A. Maldıbayev, V. A. Vlasov ve V. G. Fere aynı adı taşıyan diğer operalarla (1958) tekrar sahnelerler. Yeni sahne redaksiyonun süjesinin esasına emekçi, halkın ve onun arzularını dile getiren Toktogul’un bay-manap zümresine ve çarın memurlarına karşı mücadelesi ele alınır. S. N. Ryauzov’un “Beyaz Doğan” adlı operası sahnelenir. Klasik repertuvarda D. S. Dargomıjski’nin “Deniz Kızı”, Ş.Guno’nun “Faust”, S. V. Rahmaninov’un “Aleko”, D. Verdi’nin “Rigolettö, A. G. Rubinşteyin’in “Şeytan” adlı eserleri bulunur, yeniden uyarlanarak “Anar” ve “Çolpon” oyunları sahneye konulur.
1958 yılının 14-26 Ekimin’de Moskova’da Kırgız sanat ve edebiyatının II. On günlük etkinlikleri gerçekleştirilir. Etkinliklere Opera ve Bale Tiyatrosu, Kırgız ve Rus Dram Tiyatroları, Kırgız Devlet Filarmonisi katılır. P. İ. Çaykovski’nin “Opriçnik”, V. A. Vlasov’un, A. Maldıbayev’in, V. G. Fere’nin “Toktogul” adlı eserleri sahnelenir; Kırgız Dram Tiyatrosu da K. Cantöşev’in “Kurmanbek”, T. Abdumomunov’un “Dar Geçit”, A. N. Ostrovski’nin “Bora”, Tsyao Yuya’nın “Tayfun” adlı temsillerini sahneler; Rus Dram Tiyatrosu N. F. Pogodin’in “Kremlini Kulesindeki Çalar Saat”, M. Gorki’nin “Küçük Burjuvalar”, K. Eşmambetov’un “Sarıncı”, R. Şükürbekov’un “Vadide Işık” adlı oyunları Rus tiyatro severlerden tam not alır. Kırgız Devlet Filarmonisi’ korosu bir konser verir. Etkinlikler sonunda Parti ve Hükümet tarafından Kırgız Devlet Filarmonisi Lenin nişanını, Opera ve Bale tiyatrosu Akademi unvanını, Kırgız Devlet Dram Tiyatrosu Kızıl Bayrak Emek nişanını, M. Rıskulov, B. Beyşenaliyeva, S. Kiyizbayeva SSCB Halk Artisti unvanını alır. Etkinlikler katılan sanatçıların dokuzuna Lenin nişanı, kırk bir kişiye Kızıl Bayrak Emek nişanı, seksen altısına şeref nişanı ve yüz seksen iki sanatçıya da “Onur Emekçisi” madalyası verilir.
Opera ve Bale Tiyatrosu 60’lı, 70’li yıllarda çağdaş yazarların eserlerini sahneye uyarlar. Sahneye konulan operalar: A. Colminov’un “İyimser Trajedi”, K. Molçanov’un “Romeo, Julliet ve Karanlık”, “Belirsiz Asker”, İ. Dzerjinski’nin “Sakin Don”, A. Petrov’un “I. Petro”; Bale oyunları: V. Vlasov’un “Asel”, Ç. Nurımov’un “Ölümsüzlük”, A. İ. Caçaturyan’ın “Spartak”, E. Aristakesyan’ın “Promute” L. Melikov’un “Sevgi Efsanesi” vd. Tiyatro, millî repertuvarı oluşturmak için büyük işler yapar. Sonucunda A. Amanbayev’in “Bekârlar” (Liberetto Ş. Beyşenaliyev’e ait) adlı müzikli komedisi seyircileriyle buluşur. V. A. Vlasov, A. Moldobayev ve V. G. Fere “Manas” operasının yeniden redaksiyonunu gerçekleştirir. (liberetto: A. Tokombayev’e, K. Malikov, rejisörler: R. Zaharov, A. Kuttubayev, orkestro şefi: K. Moldobasanov, ressam: A. V. Arefyev, baletmayster: E. Mademilova, koro şefleri S. Yusupov ve K. Aliyev). Besteci M. Abdrayev genç insanların derebeyliğin kör inançlarına karşı mücadelesini anlatan “Olcobay ve Kişimcan” (Libretto E. Tursunov’a, A. Cakıpbekov’a ait) adlı lirik dram operasını ve devrim öncesi Kırgız Halkının hayatını yansıtan “Fırtına Öncesi” (Libretto S.Şimeyev’e ait) adlı operayı yaratır. Tiyatro sahnesinde Kırgız halk komedyeni, sıradan insanların arkadaşı ve koruyucusuna ithaf edilen K. Moldobosanov’un, G. Okunev’in “Kuyruçuk” adlı balesi (libretto N.Tugelov’a ait) konulur. Müzik sanatının yeni büyük kazancı C. Aytmatov’un hikayesinden hareketle K. Moldobosanov’un yazdığı “Saman Yolu” adlı eser (1975) bale oratoryosuna dönüşür. Bu temsil için besteci K. Moldobasanov, balet mayster U. Sarbagışev, Tolgonay’ karakterini oynayan R. Çokoyeva ve A. Tokombayeva 1976’da SSCB Devlet ödülünü alır. Tiyatro N. Davlesov’un “Dikkat Et, Gelin” (Liberetto N. Baytemirov’a ait) adlı müzikal komedisini sahneler. Kırgız liberettocular M. Ahunbayev’in R. Urazgildiyev’in baletmayster: U.O.Sarbagışev’in ve besteci Ç. Nurımov’un ortak çalışmasıyla Büyük Anayurt Harbi Hakkında “Ölümsüzlük” balesi yaratılır. “Altın Kız” müzikal dramından hareketle besteci V. A. Vlasov bir opera yazar. Cumhuriyetin müzik hayatındaki dikkate değer bir olay C. Aytmatov’un “Selvi Boylum Al Yazmalım” adlı hikayesi üzerinde yazılan V. A. Vlasov’un “Asel” adlı balesi (1967, baletmayster: U. D. Sarbagışev) sahnelenir. Diğer bir önemli çalışma olarak M. P. Musogorski’nin “Boris Godunov” (1960) adlı operasının sahneye uyarlanmasıdır. Millî sanata katkılarından dolayı orkestra şefi A. Cumahmatov ve B. Mincılkıyev SSCB Halk Artisti unvanını alırlar. Tiyatro grubunda SSCB Halk Artistleri A. Cumahmatov, A. Mırzabayev, B. Mincılkıyev, K. Sartbayeva, A. Tokombayeva, Kırgız SSCB Halk Artistleri K. Çodronov, S. Toktonaliyev, S. Bekmuratova, R. Çokoyeva, T. Seytaliyev, C. Muhtarov, A. Cumabayev, Ç. Bazarbayev, A. Irsaliyev, A. Bayetova, B. Alimbayev, E. Kasımov gibi Kırgız SSCB’nin zengin bir sanatçı kadrosu vardır.
Kırgız Devlet Akademi Dram Tiyatrosu çağdaş, güncel sorunları ele alan eserlerin sahnelenmesine büyük bir önem verir. Tiyatro sanatının gelişmesi için sahne sanatının psikolojik derinliklerini açan C. Aytmatov’un eserlerinin sahneye konulması çok önemlidir. 1961’de Kırgız Dram Tiyatrosu “Yüz Yüze” (sahneye koyanlar E. Nurmuhanov ve T. Düysebayev, yönetmen: C. Abdıkadırov, ressam A. M. Toropov), 1964’te “Saman Yolu” (sahneye koyan B. Lvov-Anohin, yönetmen: M. Nazaraliyev), 1965’te “Cemile” (sahneye koyan K. Nurmuhamedov, yönetmen: C. Abdıkadırov), “İlk Öğretmen” (sahneye koyan ve yöneten C. Abdıkadırov), 1976’da C. Aytmatov’un ve K. Muhamedcanov’un “Füdziyama’ya Çıkış” (rejisör: M. Ubukeyev) adlı temsilleri sahneler. Narın Müzik Dram Tiyatrosu’nda, ” Selvi Boylum Al Yazmalım” (sahneye koyan A. Koteltşikov, yönetmen: B. İbrayev), Oş Kırgız Dram Tiyatrosu’nda “Gülsarı” hikayesi üzerine “Komünist Tanabay Bakasov” (sahneye koyan ve yöneten A. Dıykanbayev, 1975), “Beyaz Gemi” (sahneye koyan ve yöneten İ. Rıskulov, 1974) adlı oyunlar sahnelenir.
Mar Bayciyev dramalarında toplumun sıkıntılı, sosyal problemlerine değinir. “Erginleşenler” (1965) adlı piyesi çağdaş gençlerin ahlak konularını ele alır. “Düello” (1968) adlı temsil ülkemizin ve yabancı ülkelerin birçok tiyatrosunda sahnelenir. “Her Evde Bayram” (Rus Dram Tiyatrosu, 1975), “Eski Masal” (1976), “Gelin ve Damat” (Kırgız Devlet Dram Tiyatrosu, 1979) büyük bir başarı kazanır. 1960’ta Kırgız Devlet Dram Tiyatrosu’nun sahnesinde B. Cakiyev’in “Babanın Kaderi” (rejisör: C. Abdıkadırov) adlı piyesi başarıyla sahneye konulur. Yazar, savaşın iz bıraktığı insanların kişiliklerini ve aralarındaki ilişkilerini ele alır. M. Ruskulov’un (Akılbek), D. Küyükova’nın ve S. Kümüşaliyevanın (Onolkan), İ. Raimkulova’nın (Cenişbek) oyununda psikolojik yönlerini ön plana çıkardığıı karakterlerle tiyatronun önemli kilometre taşlarından birini ortaya çıkarmış olur. B. Cakiyev’in diğer piyesleri de sahneye konulur: “Altın Kâse” (1968), “Yarın Yeni Yıl” (1976). Çağdaş insanların komünizmi yaşamada ve bilinçlenmesinde emeğin yüceltici rolünü Ömuraliyev piyeslerinde önemle vurgular. Onun “Baba Sözü Onurdur” (Kırgız Devlet Dram Tiyatrosu, 1963) piyesi genç nesle mesajlar verir. “Unutulmaz Günler” (Kırgız Devlet Dram Tiyatrosu, 1966), “Ben Biliyorum, Dağlar Biliyor” (Narın Müzik Dram Tiyatrosu, 1970), “Yanki” (Oş Kırgız Dram Tiyatrosu, 1972), Colçubek’in Köprüsü (Narın Müzik Dram Tiyatrosu, 1978) adlı piyesleri dekor, oyuncu performansı ve kusursuz sahne organizasyonulya seyircilerinin hafızasında silinmez izler bırakır. Cumhuriyet tiyatrolarında ve eğitim ve ahlak sorunlarını ele alan M.Toybayev’in “Genç Gelin”, “Kır Çiçekleri”, “İyi Yolculuklar” adlı piyeslerini de bu arada unutmamak gerekir. Bu arada dram yazarı C. Sadıkov tarihî ve devrim konularını ele alan birkaç eser yaratır. Bunlar: “Cukeyev-Pudovkin” (Profesyonel devrimci Tabaldı Cukeyev hakkında, Kırgız Devlet Dram Tiyatrosu, 1966), “Boz Çayır Kuşu” (Ünlü ozan Togolok Moldo hakkında, Narın Müzik Dram Tiyatrosu, 1970), “Arkadaş” (komedyen Şarşen Termeçikov hakkında, Kırgız Devlet Dram Tiyatrosu, 1973) piyesleridir. Kırgız Devlet Dram Tiyatrosunda insanlık, erdem konusuna değinen A. Dıykanbayev’in “Can Suyu” (Ölümsüzlük Suyu, 1970) adlı piyesi, Kırgız halkının yabancı işgalcilere karşı mücadelesi ve yurtseverliği hakkında Ş. Sadıbakasov’un “Kır At” (1972) adlı piyesi bu dönemin en ilgi çekici oyunlarından biridir. Kırgız Dram Tiyatrosu T. Abdumomunov’un dramaturjisi üzerinde çalışmaya devam eder. Onun 1964’te sahnelenen “Temyiz Edilemez” adlı piyesi ülkemizin birçok tiyatrosunun repertuvarına girer. 70’li yıllarda çağdaşlık konusuna yönelen piyeslerin ardardına sahne uyarlamaları gerçekleştirilir: “Turnalar Uçup Gittiğinde”, “Kim Son Olarak Güler”, “Mutluluk Çiçekleri”, “Malika”, “Dost Arkadaşlar”.
Tiyatro repertuvarına Rus ve yabancı klasikler aralıksız girmeye devam eder. H. S. Griboyedov’un “Akıl Izdırabı” (1966), İ. F. Popov’un “Aile” (1967) adlı piyeslerinin sahnelenmesi büyük yankı uyandırır. Yaratıcılığın yeni yüzlerini yabancı dramaturjinin (M. Kaoru “Kadın Hayatı”, N. Hikmet “Herkesçe Unutulan”, K. Çapek “Anne”, G. Figeyredo “Azap”, G. Lorki “Bernarde Alba’nın Evi” ve özellikle SSCB halk kültürlerinin kaynaşma ve yoğrulma sürecini sağlayan kardeş halkların dramaturjisinin sahne uyarlaması (M. Karim “Ayın Tutulduğu Gece”, A. B. Makayonk’un “Mahkeme”) bütün Kırgızistan sanat dünyasının alkışlarını alır.
Seyirciler karşısında M. Rıskulov adında Narın Müzik Dram Tiyatrosunun özel bir yeri vardır. Bu tiyatro grubu 1958’de Taşkent Tiyatro Sanat Enstitü’sü mezunları ve amatör sanat derneğinin oyuncularından kuruludur. Söz konusu ekip, piyesleri sahnelemenin yanısıra büyük konser programlarını da verir. Burada 60’lı – 70’li yıllarda K. Cantöşev’in “Kurmanbek”, C. Aytmatov’un “Selvi Boylum Al Yazmalım”, V. Vişnevski’nin “İyimser Trajedi”, M. Karim’in “Ayın Tutulduğu Gece”, W. Şhakespeare’in “Othello”, U. Gacibekov’un “Arşiv Mal-Alan”, N. Davlesov’un “Dikkat Et, Gelin!” adlı piyesleri sahnelenir. Tiyatro ekibinde A. Çeçeybayeva, T. Cumakayeva, D. Sariyev, H. Kuttubayev, S. Satıbaldiyeva, S. Komoçev; rejisörler: M. Nazaraliyev, B. İbrayev, E. Toktogulov, R. Kempirbayev; ressamlar: S. Toboyev, A. Abdrayev, müzik yönetmeni: C. Şeraliyev yer almaktadır.
1972’de gençler tarafından kurulan ve kalabalık kitlelere hitap eden Oş Kırgız Dram Tiyatrosu büyük ün kazanır. Kollektifin temelini Lunaçarski adında GİTİS’in Kırgız stüdyosu mezunları (yönetmen İ. M. Rayevski) oluşturur. Grubun repertuvarında daha öğrencilik döneminde hazırlanmış temsiller bulunmaktadır: M. Gorki’nin “Sonlar”, J. B. Molier’in “Asilzade Snıfında Küçük bir Burjuva”; K. M. Simonov’un “Bizim Şehirli Delikanlı”, A. P. Çehov’un “Martı”, “A. Dıykanbeyev’in “Ölümsüzlük Suyu”nun yanısıra sahnelen diğer oyunlar şunlardır: K. Cantöşev’in “Kurmanbek”, B. Omuraliyev’in “Yankı”, T. Abdumomunov’un “Kimseye Söyleme”, C. Aytmotov’un “Beyaz Gemi, M. Gorki’nin “Dipte”, N. A. Ostrovski’nin “Pavel Korçagın”, M. Gaparov’un “Talih Gece”, G. Gorin’in “Gerostrat’ı Unutmak” vd. Tiyatronun baş yönetmeni Kırgız SSCB değerli sanatçısı İ. M. Rıskulov, ressam: A.Konuşbayev’dir. Kollektifin yönetiminde Kırgız SSCB’nin değerli oyuncuları A. Abdıkalıkov, M. Alışbayev, D. Baytobetov, G. Kanimetova, N. Mambetova vardır. 1978’de tiyatro Moskova’da başarılı bir şekilde C. Aytmatov’un “Beyaz Gemi”, M. Gorki’nin “Dipte”, M. Bayciyev’in “Eski Masal”, B. Cakiyev’in “Yarın Yeni Yıl” N. Dumbadzen’in “Meraklanma, Anne” adlı temsilleri ile turneye çıkar.
N. K. Krupskaya adlı Rus Devlet Dram Tiyatrosu kumpanyasının dünya, Rus ve Sovyet klasiklerinin en iyi eserlerini sahnelemede eski geleneksel tarzı kullanır. (A. Korneyçuk’un “Platon Kreçet”, “Skadron Yıkımı”, F. Şchiller’in “Sinsilik ve Sevgi”, A. Ostrovski’nin “Bora”, M. Gorki’nin “Dipte”, “Küçük Burjuvalar” vd.) Lenin konusu aşağıdaki oyunlarda ele alınmıştır: İ. Popov’un “Aile”, N. Pogodin’in “Kremlin Kulesindeki Çalar Saat”, “Üçüncü İhtiraslı”, B. Şatrov’un “Devrim Adına”. Lenin rolünü, Kırgız SSC Halk Artisti V. F. Kazakov oynar. Tiyatro sahnesinde Kırgız yazarlardan K. Eşmambetov’un “Sarıncı”, T. Abdumomunov’un “Temyiz Edilmez”, C. Aytmatov’un “Selvi Boylum Al Yazmalım”, B. Omuraliyev’in “Ben Biliyorum, Dağlar Biliyor” adlı temsilleri seyircilerle buluşur. Tiyatro, sık sık çağdaş ve günümüzün konularını ele alan sosyal içerikli oyunları sahnelemeye yönelir. (V. Rozov’un “Mutluluğu Ararken”, “Güle Güle”, “Akşamdan Öğleye Kadar”, “Dört Damla”, İ. Dvoretski’nin “Yan Taraftan İnsan”, E. Braginski ve E. Ryazanov’un “İş Arkadaşları”, V. Şukşin’in “Enerjik İnsanlar”, A. Geldman’ın “Biz, Aşağıda İmza Atanlar”, A.Vampilov’un “Taşra Fıkraları” vd.). N. K. Krupskaya adlı tiyatrosunun sahne ustaları arasında Kırgız SSC halk artistleri A. F. Kuleşov, V. F. Kazakov, L. L. Yasinovski, V. S. Ofitserov, G. G. Karkotski, N. K. Angarov, G. A. Varnavskih, M. S. Stıyapkina; Kırgız SSCB’nin değerli sanatçıları A. M. Kramer, E. İ. Prag, G. İ. Solovyev, S. K. Koçeyev, L. H. Pıhova vd. yer almaktadır. Kollektifin sanatsal yönü G. Droznes, N. Svistunov, V. Molçanov, V. Vasilyev, T. İvanov adlı yönetmenler, P. Yegorov, M. Sıdıkbayev, İ. Beleviç, G. İ. Belkin gibi ressamların adlarıyla özdeşmiştir.
1932’den itibaren çalışmaya başlayan S. M. Kirov adlı Oş Özbek Müzik Dram Tiyatrosu 30’lu – 40’lı yıllarda K. Yaşenin’in “İki Komünist”, K. Gotsi’nin “Prenses Turandot”, K. Goldoni’nin “İki Beyefendinin Hizmetçisi”, Manza’nın “Bey ve Irgat”, “Maysarı’nın Yaramazlıkları”, 50’li – 70’li yıllarda İ. Akramov’un “Adalet”, G. Gulyam’ın “Taşbalta Aşık”, K. Malikov’un “Yüksek Yerde, K. Cantöşev’in “Genç Gelin”, A. Abdugafunov’un “Esef”, “Aç Gözlülük”, A. Ostrovski’nin “Bora”, B. Şatrov’un “Devrim Adına” vd. adlı piyesleri sahneye koyulur. Tiyatronun sanat etkinliklerinde Kırgız SSCB halk artistleri A. Tarak, T. Masanova, A. Maidovo R. Muminova, T. Saliyeva, N. Nematov, Kırgız SSCB değerli sanatçıları H. Hasanov, G. Butayev, Ş. Toktasinov, M. Rasulcanova A. Şabdanova, rejisörler: F. A. Litninskaya, S. Yuldaşev, E. Muradov, S. Umarov vd. etkin rol oynarlar.
Bu yedi profesyonel tiyatro hariç, 80’li yılların başlarına doğru, Sovyet ve yabancı dram eserlerini sahneleyen 21 Halk tiyatrosu, 1000’den fazla amatör sanatçının görev aldığı tiyatro kumpanyaları tiyatro sanat hayatına devam etmektedir.
[1] Bkz. Киргизская ССР, А. Жунушов, Фрунзе-1982, с. 404-411
Ayrıca bkz.: a) М. Тойбаев, Турмуш, сахна, мүнөз, Кыргызстан басмасы, 1975
b) А. Абакиров, А. Комаров, Симфония гор, Фрунзе, 1969
c) Сахнанын жана экрандын жылдыздары, Кыргызстан басмасы, Фрунзе, 1978
d) Ж. Кулмамбетов, Театр дүйнөсүндө, Фрунзе, Кыргызстан, 1987
e) Ж. Кулмамбетов, Кыргыз драматургиясы, Арашан (Пьесалар), Фрунзе, «Адабият», 1989