BARBAROS HAYRETTİN PAŞA

TÜRK BÜYÜKLERİ

BÜYÜK TÜRK DENİZCİSİ BARBAROS HAYRETTİN PAŞA

Sevgili Dinleyiciler, program dizimizin bu haftaki bölümünde büyük Türk denizcisi Barbaros Hayrettin Paşa’yı anlatmak istiyoruz.

Hızır Reis, diğer adıyla Barbaros Hayrettin Paşa 1483 yılında Midilli adasında doğdu. Babası adanın alınmasından sonra buraya yerleştirilen sipahilerden Yakup Ağadır. Hızır Reis, Yakup Ağanın üçüncü oğludur. Ağabeyleri İshak ve Oruç deniz ticaretiyle uğraşıyorlar, Hızır Reis de zaman zaman onlara yardım ediyordu. Bir sefer sırasında ağabeyi Oruç Reis’in gemisi Rodos Şovalyelerinin eline geçti. Oruç Reis önce Rodos zindanına atılır, arkasından bir savaş gemisine forsa olarak verilir. Hızır Reis ağabeyini kurtarmak için fidye vermek isterse de Rodos Şovalyeleri kabul etmezler. Oruç Reis bir sefer sırasında kendini çakılı olduğu zincirden kurtarır ve denize atlayarak karaya çıkar. Önce Memlüklerin hizmetine girer daha sonra Şehzade Korkut’a başvurur. Korkut, Oruç Reis’e bir kadırga verir. Bundan sonra Oruç Reis yanına kardeşini de alarak Rodos Şovalyelerine göz açtırmaz. 1510 yılında Oruç Reis ve Hızır Reisler Tunus yakınlarındaki Cerbe adasını üs olarak kullanmaya başlarlar. Hızır Reis aynı yıl Güney İtalya ve Preveze sahillerini basar. İki kardeş Tunus Sultanından üs olarak bir şehir isterler. Tunus Sultanı elde ettikleri ganimetin beşte birinin kendine verilmesi şartıyla üs vermeye razı olur. Hızır Reis ve Oruç Reis’in 1513 yılında yaptıkları deniz savaşları daha başarılı olur. Adları Akdeniz’e duyulmaya başlar ve yedi tanınmış Türk korsanı daha kendilerine katılır.

Aynı tarihlerde Kuzey Afrika’da hiçbir Müslüman devleti kalmamıştır. İspanya, Fas ve Cezayir’i ele geçirmişti. Oruç ve Hızır Reis’in güçlendiğini gören Cezayir Müslümanları iki kardeşe bir heyet yolladılar. Heyet, Cezayir Müslümanlarına yardım edilmesini istiyordu. Bunun üzerine iki kardeş Cezayir topraklarına girdiler. Cezayir Şehrini ve bir kısım toprakları ele geçirdiler. İspanyollar o sırada İspanyol tahtında oturan Sharlken’den yardım istediler. Sharlken Cezayir şehrini kuşatmasına rağmen alamadı. Oruç Reis de Cezayir Hükümdarlığını ilan etti. Arkasından Temalsan şehrini ele geçirdi. Bunun üzerine Araplarla İspanyollar Oruç Reis’e karşı birleştiler. Arkasından Temalsan şehrini kuşattılar. Kuşatmayı yaran Oruç Reis kuvvetleriyle birlikte nehri geçti. Bu sırada çok az bir kısım asker karşı kıyıda kalmıştı. Oruç Reis geri dönerek bu askerlerin yardımına gitti. Bir İspanyol mızrağıyla şehit düştü. Cezayir Sultanlığı da Hızır Reis’e geçti.

Bundan sonra Hızır Reis’i daha zor günler bekliyordu. Oruç Reis’in ölümünü haber alan İspanyollar yirmi bin kişilik bir kuvvetle Cezayir şehrini kuşattılar. Kaleyi kuşatan İspanyollar ancak beş bin kişilik bir kuvvetle geri dönebildiler. Fakat Türk leventlerinin sayısı gittikçe azalıyordu. Hızır Reis ele geçirdiği toprakları koruyabilmek için zamanın Osmanlı Hükümdarı Yavuz Sultan Selim’den yardım istedi. Yavuz Sultan Selim, Hızır Reis’e silah ve malzeme yardımıyla Anadolu’dan asker toplama izni verdi. Bu yardımları alan Hızır Reis Cezayir’e iyice yerleşti. Deniz seferlerine çıkmadığı zaman yerine Aydın Reis’i yolluyordu. Hızır Reis deniz seferine çıkmadan Cezayir’de bir kaç yıl geçirdi. 1530 yılı geldiğinde Hızır Reis’i yeniden denizde görüyoruz. İspanyol zulmünden kaçan yetmiş bin Müslümanı Cezayir’e taşıdı. Bu sırada pusu kuran İspanyol donanmasının on dört gemisini de ele geçirdi. Aynı tarihte Osmanlı kara ordusu da İran üzerine bir sefer yapıyordu. Bu sefer öncesi Batıda Avusturyalılarla bir anlaşma yapılmıştı. Fakat denizde böyle bir anlaşma yapılmamıştı. Fırsattan yararlanan Amiral Andrea Doria Mora sahillerini bastı. İne Bahtı ve Patras şehirlerini ele geçirdi. Osmanlı ordusu geri döndükten sonra İne Bahtı ve Patras’ı geri aldı. Fakat Osmanlı kara ordusu gücü yanında deniz gücü donanması zayıf kalıyordu. Deniz gücü iş bilenlerin elinde değildi. Kanuni bunun için Hızır Reis’i İstanbul’a davet etti ve kaptan-ı deryalık yani Deniz Kuvvetleri Komutanlığı verdi. Deniz tarihçileri bu olayı Kanuni Sultan Süleyman’ın yaptığı en isabetli iş olarak niteler. Barbaros İstanbul’a gelirken beraberinde ele geçirdiği düşman gemilerini de getirdi. Padişahın huzuruna kabul edildi ve kendisine Padişah tarafından “Hayrettin” lakabı takıldı. Kaptan-ı deryalık yanında Cezayir Beylerbeyliği unvanı da devam edecekti. Gelibolu’daki Osmanlı tersanesinin yeniden düzenlenmesi görevi de Barbarosa verildi. Barbaros kaptan-ı deryalık görevine başlamak için Halep’te bulunan Sadrazanın yanına gitti. Tarihçiler Sadrazam ile Barbaros’un burada Amerika seferi yapılması konusunda konuştuklarını yazarlar. Sadrazamın bu seferlerin henüz erken olduğunu söylediğini belirtirler. Artık Barbaros’un on iki yıl süren kaptan-ı deryalık dönemi başlıyordu.

Barbaros Osmanlı donanması ile ilk seferini 1534 yılında yaptı. Amacı Akdeniz’in korkulu rüyası olan Andrea Doria’yı bulmaktı. Yüz parçalık gemiyle bütün İtalya sahillerini ve Adriyatik denizini dolaştı. Andria Doria’yı bulamayınca Güneye yöneldi. Tunus’u kuşatarak aldı. Tunus uzun bir süre Barbaros’un elinde kalmadı. Kısa bir sonra Sharlken beş yüz parçalık bir donanma yolladı ve donanmanın başına da Andria Doria’yı geçirdi. Tunus geri alındı. Bunun üzerine Barbaros Cezayir’e çekildi. Otuz gemilik bir filoyla Haçlı donanmasının geçiş yolunu tıkadı. Bir kısım düşman gemisini ele geçirdi. Kış yaklaştığından gemilerle birlikte İstanbul’a döndü. Bu arada Venedikliler Osmanlılarla dost geçinmekle birlikte zaman zaman düşmanlıktan da çekinmiyordu. Papa III. Paul Osmanlıların Akdeniz ve Balkanlardan atılması için yeni tertipler peşindeydi. Bu da ancak bütün Avrupa’nın katılacağı bir haçlı seferiyle olabilirdi. Bunun için Papa uzun zamandır araları bozuk olan Fransa kralı I. Fransuva’yla, Almanya İmparatorluğu Sharlken’i barıştırmaya çalışıyordu. Kanuni bu anlaşma dizisinin yapılmaması için bir dizi tedbir aldı. Bir kara ordusunu Arnavutluk üstünden Venedik’e yolladı. Arkasından Barbaros Komutasındaki donanma Adriyatik denizine yollandı. Amaç Andria Doria Komutasında yeni kurulan haçlı donanmasını ele geçirmekti. Andria Doria bütün bir yaz aranmasına rağmen bulunmadı. Kış yaklaştığından donanma geri döndü.

Batının yaptığı anlaşmalar sonunda semeresini verdi. Büyük bir donanma oluşturuldu. Başına da Andria Doria geçirildi. Birleşik Donanma adını alan filo bahar geldiğinde Korfu adasında buluşacaktı. Korfu adasına önce Venedik, arkasından Papalık donanması geldi. Bu iki donanma boş durmayarak Preveze Kalesini kuşattı. Barbaros Hayrettin Paşanın gelmesi üzerine kuşatma kaldırıldı. Korfu adasına İspanya ve Portekiz donanmaları iki aylık bir gecikmeyle gelebildiler. Ağustos ayında gerçekleşmesi beklenen deniz harekatı iki ay gecikmişti. Türk donanması Preveze koyunda bekliyordu, haçlı donanması ise açıktaydı. Türk donanmasında yüz yirmi iki gemi, haçlı donanmasında üç yüz iki gemi vardı. Türk donanmasında sekiz bin asker bulunuyordu. Bunun karşısında haçlı donanmasında altmış bin asker vardı. Türk gemileri kürekli kadırga tipi hafif gemilerdi. Haçlı gemileri ise daha ağır, yelkenli kalyon tipi gemilerden oluşuyordu. İki komutan da savaş öncesi birer divan topladılar. Barbaros’un bazı komutanları karaya çıkarak savunma yapılmasını istiyorlardı. Barbaros bu fikre karşı çıkmasına rağmen engel olamadı. Bir kısım asker karaya çıkarak mevziyi kazdılar. Karaya çıkanlar kalyonların yoğun topçu karşısında büyük kayıplar verdiler. Bu olay Barbaros Hayrettin Paşanın haklılığını ortaya çıkardı. Karaya çıkarılan askerler yeniden gemilere bindirildi. Bu sefer bir kısım haçlı askeri karaya çıkmak istedi. Türk gemilerinden açılan ateş onları bu isteklerinden vazgeçirdi. Andria Doria da karaya asker çıkarılması görüşünde değildi. Bir fırtına çıktığında bütün kalyonlar batabilirdi. Sonra çıkılacak olan topraklar ne de olsa Osmanlı topraklarıydı. Birleşik donanma bu yüzden açığa çekildi. Andria Doria’nın donanmasındaki gemiler çok farklıydı. Gemilerin bir kısmı yelkenli, bir kısmı kürekliydi. Hızları ve görevleri farklı olan bu donanmayla savaş yapmak çok güç olacaktı. Fakat rüzgar çıktı. Çıkan rüzgar haçlı donanmasının yararınaydı. Bir süre sonra rüzgar durdu. Andria Daoria da İnebahtı’ya çekildi. Andria Doria Barbarosun savaşa girmeyerek çekileceğini sanıyordu. Sabaha karşı Türk kadırgalarını karşısında görünce şaşırdı. Savaşa girip girmeme konusunda bir süre bocaladı. Haçlı donanması haraketli Türk kadırgaları karşısında kala kaldı. Birbiriyle anlaşılması çok zor olan bileşik donanma dağıldı. Barbaros otuz altı kadar haçlı gemisini ele geçirdi. Bu harekat sırasında hiç bir Türk gemisi batmamıştı. Andria Doria toparlayabildiği gemileriyle geri çekildi. Bu savaş sonucunda Akdeniz’in en büyük komutanının Barbaros olduğu artık iyice anlaşılmış oldu. Birleşik donanmanın yenilgesini deniz tarihçisi Alan Bredford şöyle açıklar: “Haclı donanması farklı gemilerden kuruluydu. Hızları ve özellikleri çok değişikti. Böyle bir donanmanın yönetimi çok güçtü. Andria Doria da bu güçlükten dolayı yenildi. Sonra karşısındaki düşmanı Barbaros denizin dilini, rüzgarların hareketlerini çok iyi bilen bir savaş ve strateji uzmanıydı.”

Preveze sonucu Venedik yıllık vergi oranını yükseltmek zorunda kaldı. Papanın Fransa’yla Almanya’yı barıştırma çabaları suya düştü. Bu yenilgiyi kabullenemeyen Sharlken ve Andrea Doria yeni bir donanma kurdular. Barbarosu yok etmenin yolunun Cezayir’i ele geçirmek olduğu fikrine vardılar. Bunun için 1541 yılında Cezayir’i kuşattılar. Şehri Barbaros’un evlatlığı Hasan Paşa savunuyordu. Yüz altmış sekiz donanma ve çok sayıda asker kaybeden Andrea Doria geri çekildi. Sharlken dönüşte Fransa üzerine baskı yapmaya başladı. Fransa Kralı da Kanuni’den yardım istedi. Kanuni Barbaros komutasında yüz on gemilik yardım yolladı. Osmanlı donanması Marsilya’ya geldi. Sharlken’in elinde olan Nis şehri alındı. Arkasından donanma Cenova limanına demir attı. Büyük denizcilerden Turgut Reis burada Cenevizlilerin elinde hapis olarak bulunuyordu. Barbaros’tan çekinen Cenevizliler Turgut Reis’i bıraktılar. Ak deniz artık bir Türk denizi olmuştu. Sharlken ve Fransa kıralı Fransuva da anlaşmıştı. Deniz seferleri bir süre durdu. Barbaros da İstanbul’a gelerek yalısına çekildi. Yaşı da ilerlemişti. İki yıl sonra 1546 yılında İstanbul’da öldü ve Beşiktaş’taki türbesine gömüldü.

Hazırlayan: Seyfettin Sağlam

УЛУУ ТҮРК ИНСАНДАРЫ

БАРБОРОС ХАЙРЕТТИН ПАША

Урматтуу радио угармандарыбыз, « Түрк улуктары» сериясынын бул бөлүмүндө сөз, улуу түрк денизчиси Барборос Хайреттин Паша жөнүндө болмокчу.

Хызыр Реис, экинчи аты Барбарос Хайреттин Паша 1483-жылы Нидил аралында жарык дүйнөгө келген. Атасы Якуп аты аталган аралды басып алгандан кийин, ошол жерге жайгашкан атчан аскерлердин бийи болгон. Хызыр Реис, Якуп бийдин үчүнчү уулу. Агалары Исак менен Оруч дениз соодасы менен алек болушкан, Хызыр Реис да кез-кезде аларга жардам берип турган. Саякатынын биринде агасы Оруч Реистин кемеси Родос рыцарларынын колуна түшөт. Оруч Реисти алгач Родос зынданыны камап кийин согуш кемесине кул кылып берет. Хызыр Реис агасын куткаруу үчүн кунун төлөйүн десе да Родос рыцарлары макул болушпайт. Оруч Реис бир саякат учурунда байлануу зынжырдан бошонуп, деңизге секирип жээкке чыгат. Алгач мавлюктарга кызмат кылат. Кийинчээрек Шахзаада Коркутка кайрылат.Коркут Оруч Реиске бир согуш кемесин берет. Ошондон кийин Оруч Реис бир тууганы менен Родос рыцарларына күн көрсөтпөйт. 1510-жылы Оруч Реис менен Хызыр Реис Тунуска жакын жайгашкан Жербе аралына ээ болуп аны база катары колдоно башташат. Хызыр Реис ошол эле жылы Түштүк Италия жана Превезе Жээктерин басып алат. Эки бир тууган Тунус султанынын база катары бир шаар берүүсүн талап кылышат. Тунус Султаны олжонун бештен бирин берип туруу шарты менен база катары берүүгө макул болот. Хызыр Реис менен Оруч Реистин 1513-жылкы деңиз согуштары ийгиликтүү болот. Аттары Жер ортолук деңизине тааныла баштайт жана атактуу жети түрк каракчысы да аларга кошулат.

Ошол учурларда Түндүк Африкада бир дагы мусулман өлкөсү калган эмес. Испания, Маракко жана Алжир басып  алынган болчу. Оруч жана Хызыр Реистердин күчтөнгөнүн көргөн Алжир мусулмандары эки бир тууганга элчи жөнөтүшөт. Элчи Алжир мусулмандарына жардам берүүсүн суранышат. Ошондон улам эки бир тууган Алжирге кирет. Алжир шаарын жана биртоп жерлерди басып алышат. Испаниялыктар ошол учурда  Испания тагында отурган Шарлкенден жардам сурашат. Шарлкен Алжир шаарын курчоого алганы менен алалбайт. Оруч Реис да Алжирдин султандыгын жарыялайт. Анын артынын эле Темелсам шаарын басы палат. Ошондон улам араптар менен испаниялыктар Оруч Реиске каршы биригишет. Анан Темелсам шаарын курчоого алышат. Курчоону жарып чыккан Оруч Реис аскерлери менен дарыядан өтүшөт.Ошондо дарыяны берки өйүзүндө азыраак аскерлери калып кетет. Оруч Реис артка кайтып ошол аскерлерге жардамга жөнөйт. Бир испаниялык найзачандан шейит кетет. Алжир султандыгы да Хызыр Реиске өтөт.

Ошондон кийин Оруч Реисти дагы да оор күндөр күтүп турган. Оруч Реистин өлүмүнөн кабар алган испаниялыктар 20 000 аскери менен Алжир шаарына кол салышат.Септи курчоого алган испаниялыктар болгону 5000 аскери менен кайтышат. Бирок түрк дениз аскерлеринин саны да барган сайын азайып жаткан. Хызыр Реис басып алган жерлерин коргоо үчүн ошол учурдагы Осмон империясынын өкүмдары Явву Султан Селимден жардам сурайт. Явуз Султан Селим Хызыр Реиске курал жарак менен кошо Анатолиядан кол жыйноого уруксат берет. Ал жардамдарды алган Хызыр Реис Алжир шаарына жакшылап орношуп алат. Деңиз жортуулуна өзү чыкпаган кезде ордуна Айдын Реисти жөнөткөн. Хызыр Реис дениз жортуулуна биртоп жыл чыкпайт. 1530-жылы Хызыр Реисти кайрадан денизден көрөбүз. Испания зулумдугунан качкан 70 000 мусулманды кемелери менен Алжирге ташыйт. Ошондо буктурмага алган Испания дениз күчтөрүнүн 14 кемесин дагы басып алат. Ошол учурда Осмон империясынын аскерлери Иранга жортуул жасап жаткан. Бул жортуулдан мурун Батышта Австралиялыктар менен бир келишим түзүлгөн болчу. Бирок мурда деңизде мындай келишим түзүлгөн эмес болчу. Мүмкүнчүлүктөн пайдаланган Адмирал Андре Дория Мура жээктерин басы палат. Ине Бахта жана Патрас шаарларын басып алат. Осмон аскерлери кайтып келгенден кийин Ине Бахта жана Патрасты кайра басып алат. Бирок Осмон Империясынын кургактагы күчтөрүнүн жанында деңиз күчтөрү начар эле. Деңиз күчтөрү тармакты мыкты билген адамдардын колунда эмес болчу. Кануни ошондуктан Хызыр Реисти Стамбулга чакырып капитандерия¹ башкача айтканда деңиз күчтөрүнүн командири кылып дайындайт. Деңиз тарыхчылары бул окуяны Кануни Султан Сүлеймандын жасаган эң жакшы иши катары макташат. Барбарос Стамбулга кележатканда басып алган душман кемелерин дагы кошо ала келет.  Аны падышах кабыл алып ага Хайреттин лакабы коюлат. Капитандериялык кызматы менен кошо эле Алжир бейлербейлик милдетин аткараберет. Гелибулудагы Осмон империясынын кеме верфин кайра оңдоо милдети да Барбароско жүктөлгөн. Барбарос капитандериялык кызматына киришиш үчүн Садразамга барат. Тарыхчылар Садразам менен Барбарос Америкага жортуул жасоо туралуу сүйлөшүшкөндөрүн жазат. Садразам бул жортуулга али эрте деп айтканын белгилешет. Ошентип Барбаростун 12 жыл сүргөн капитандериялык мезгили башталат.

Барбарос Осмон империясынын деңиз күчтөрү менен алгачкы жортуулуна 1534-жылы чыгат. Анын максаты ошол учурдагы Жер ортолук деңизинин алпы Андреа Дорияны табуу эле. Жүз бөлүк кеме менен бардык Италия жээктерин жана Адриатика деңизин айлйнып чыгат. Андриа Дорияны табалбай Чыгышка жөнөйт. Тунисти курчап басып алат. Бирок  көп өтпөй эле Шарлкен Туниске 500 бөлүк деңиз күчүн жөнөтүп анын башына Андреа Дорияны койот. Тунус кайра басып алынат. Ошондо  Барбарос Алжирге чегинет. Отуз кемелик эскадра менен крестүүлөр деңиз күчүнүн жолун торойт. Бир бөлүк душман кемесин колго түшүрөт. Кыш жакындаганда кемелери менен Стамбулга кайтат. Ошол учурда Венеция Осмон империясы менен достук мамилесин үзбөй душмандыгын да тымызын жүргүзүп турган. Папа III Паул Осмон империясын жер ортолук деңизинен чыгаруу максатында амал ойлоп жаткан. Ал амалы бардык Европа кошулган крестүүлөр жортуулу менен гана ишке ашат болчу. Ошону үчүн папа көптөн бери мамилери начар болуп келген  Франция I-королу Франсуа менен Германия императору Шарлкенди  жараштырууга аракет жасап жаткан. Кануни ушул келишимдин аткарылбашы үчүн бир топ чара көрдү. Бир кургак күчтөрүн Албания аркылуу Венецияга жөнөттү. Анын артынан деңиз күчтөрү Барбаростун командачылыгы менен Адриатика деңизине жөнөйт. Максат Андреа Дориянын командачылыгында жаңы түзүлгөн  крестүүлөр деңиз күчүн басып алуу эле. Жай бою издеп Андреа Дорианы таба алышкан жок. Кыш келгенде деңиз күчтөрү кайтат.

Батыштын түзгөн келишими акырында өз жемишин берет. Абдан чоң деңиз күчтөрү куралат. Андриа Дория анын командачысы болуп шайланат. «Курама деңиз күчтөрү» деп аталган эскадра жаз келгенде Корфу аралында жолугушмак. Корфу аралына Венециядан кийин папа деңиз күчтөрү келди. Бул эки  деңиз күчтөрү бош турбай Превезе чебин курчайт. Барбарос Хайреттин Паша келип курчоону кайтарат. Корфу аралына Испания менен Португалиянын деңиз күчтөрү эки ай кечигип келет. Августь айында ишке ашышы күтүлгөн деңиз кыймылы эки ай кечиккен эле. Түрк деңиз күчтөрү Превизе булуңунда күтүп турган. Крестүү деңиз күчтөрү ачык жерде эле. Түрк деңиз күчтөрүнүн 122, крестүү деңиз күчтөрүндө 302 кеме бар болчу. Түрк деңиз күчтөрүндө 8000 аскер, крестүү деңиз күчтөрүндө 60 000 аскер бар эле. Түрк кемелери калактуу жеңил согуш кемелери болчу, ал эми крестүүлөрдүн кемелери оорураак, парустуу согуш кемелери эле. Эки капитан да согуштан мурун чоң жыйналыш өткөрүштү. Барбаростун кээ бир капитандары кургакка чыгып коргонуу керектигин айтышты. Барбарос бул пикирге каршы чыкканы менен тоскоол боло алган жок. Бир бөлүк аскер кургакка чыгып окоп казат. Кургакка чыккандар душман кемелеринен атылган замбирек окторунан көп жоготууга учурайт жана бул окуя Барбарос Хайреттин Пашанын тура экендигин тастыктайт. Кургакка чыгарылган аскерлер кайрадан кемеге түшүрүлөт. Кийинкисинде  крестүү аскерлер кургакка чыгышат. Түрк кемелеринен атылган ок аларды планынан баш тарттырат. Андриа Дория дагы кургакка аскер чыгаруу пикирин колдобойт эле. Эгер бир бороон чыгатурган болсо кемелер чөгүп кетиши мүмкүн эле. Ал эми жээк болсо Осмон империясынын жерлери эле. Ошондуктан Курама деңиз күчтөрү ачыкка чегинди. Андриа Дориянын кемелери башкача эле. Кемелердин бир бөлүгү парустуу, бир бөлүгү да калактуу эле. Ылдамдыгы жана аткарган кызматтары ар түрдүү болгон мындай деңиз күчтөрү менен согушуу бир топ оор эле. Бирок шамал башталды. Ал башталган шамал крестүү деңиз күчтөрү үчүн пайдалуу болчу. Бирок көп өтпөй эле шамал токтоду. Андеа Дория кайрадан Вахтыга чегинди. Андреа Дория Барбаросту согушка кирбестен чегинет деп ойлогон. Таң атаарда Түрк согуш кемелерин көрүп таң калат. Согушка кирүү кирбөө жөнүндө бир топко чейин арсар болот. Кресттүү деңиз күчтөрү абдан тез жүргөн Түрк кемелери менен беттешип калат. Бирин бири түшүнүү кыйын болгон курама деңиз күчтөрү чачырап кетет. Барбаросс отузга жакын крестүүлөр дүн кемесин колго түшүрөт. Бул окуя учурунда бир дагы Түрк кемеси чөккөн эмес. Андреа Дория чогулта алган кемелери менен Гана артка чегинет. Бул согуштун натыйжасында Жер ортолук деңизинин эң мыкты капитаны Барбаросс экендиги дагы бир жолу тастыкталды. Курама деңиз күчтөрүнүн жеңилишин деңиз тарыхчысы Алан Броадфорд мындайча түшүндүрөт: “Крестүү деңиз күчтөрү ар түрдүү кемелерден турган. Ылдамдыктары жана өзгөчөлүктөрү ар түрдүү эле. Мындай деңиз күчтөрүн башкаруу кыйын болчу. Андреа Дория да ушул кыйынчылыктан улам жеңилди.Андан сырткары да маңдайындагы душманы Барбаросс деңиз тилин, шамал багытын мыкты билген согуш жана стратегия адиси болчу.”

Превезе натыйжасында Венеция жылдык салык катышын жогорлатууга мажбур болот. Папанын Франция менен Германияны жараштыруу аракети ишке ашпай калат. Бул жеңилишти мойнуларына алышкан Йен Шарлкен менен Андреа Дория жаңы деңиз күчтөрүн түзөт. Барбаросту жок кылуу үчүн Алжирди басып алуу керек деген пикирге барышат. Ошондуктан 1541-жылы Алжирди курчоого алышат. Шаарды Барбаростун уулу Хасан Паша коргоп турган. 168 бөлүк деңиз күчтөрүнөн жана көп сандаган аскерден ажыраган Андреа Дория артка чегинет. Шарлкен кайтканда Францияга басым көрсөтө баштайт. Франция королу да Кануниден жардам сурайт. Кануни Барбарос командачылыгында 110 кемелик жардам жөнөтөт. Осмон империясынын деңиз күчтөрү Марсилияга келип Шарлкенден Нис шаарын алат. Анын артынан деңиз күчтөрү Женева атуулун зынданга камайт. Улуу деңизчилерден Тургут Реис ошол жерде женевалыктардын колунда камакта эле. Барбаростон чочулаган женевалыктар Тургут Реисти бошотушат. Жер ортолук деңизи мындан ары Түрктөрдүн колуна өттү. Шарлкен менен Франция королу Франсуа жарашышты. Деңиз жортуулдары бир топ мезгилге токтоду. Жашы да улгайып калган эле. Эки жилдан кийин 1546-жылы Стамбулда дүйнөдөн кайтты жана анын сөөгү Бешикташтагы күмбөзүнө койулду.

Даярдаган: Сейфеттин Саглам

Капитандерия¹- деңиз күчтөрүнүн башчысы.

Бейлербейлик ²-Осмон империясында бейден кийинки жогорку мансап, титул.

levent-деңиз аскери, моряк

korsan-деңиз каракчысы

donanma-деңиз күчтөрү

kaptanıderyalık- деңиз күчтөрүнүн башчысы (Дениз Министри)

pusu kurmak-буктурмага алуу

kuşatmak-курчоого алуу

Haçlı seferi-кресттүүлөр жортуулу

filo-эскадра

kara ordusu-кургак аскери (армиясы)

deniz kuvvetleri-деңиз күчтөрү

deniz tarihçisi-деңиз тарыхчысы

suya düşmek-ишке ашпай калуу

baskı yapmak-басым көрсөтүү

asker kaybetmek-аскеринен ажыроо

fidye vermek-кун төлөө

ganimet-(жортуулдагы) олжо

şehit düşmek-шейит кетүү

ele geçirmek-басып алуу